มติชนกรุ๊ป : หนังสือพิมพ์และนิตยสารในเครือมติชน

หน้าแรก

เลือกอ่านฉบับย้อนหลัง

วันที่ 01 ตุลาคม พ.ศ. 2559 ปีที่ 29 ฉบับที่ 632

เทคโนโลยีการประมง

ทวีลาภ การะเกด

เยี่ยมธนาคารปูม้า บ้านเกาะเตียบ ชุมพร

เมื่อไม่นานมานี้ สำนักงานจังหวัดชุมพร ร่วมกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานชุมพร ได้นำสื่อมวลชนทั้งในพื้นที่จังหวัดชุมพร และจากจังหวัดต่างๆ ประมาณ 30 คน เดินทางไปเยี่ยมชมธนาคารปูม้า บ้านเกาะเตียบ ของชุมชนชาวประมง หมู่ที่ 7 ตำบลปากคลอง อำเภอปะทิว จังหวัดชุมพร ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมเผยแพร่ประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวจังหวัดชุมพร ที่ทั้ง 2 หน่วยงาน ร่วมกันจัดขึ้น

การเดินทางไปยังธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบ ซึ่งอยู่ห่างจากอำเภอเมืองชุมพร ประมาณ 90 กิโลเมตร ต้องใช้ถนนเลียบชายฝั่งทะเลของกรมทางหลวงชนบท ผ่านตำบลสะพลี ตำบลชุมโค และตำบลปากคลอง อำเภอปะทิว ใช้เวลาประมาณ 1.30 ชั่วโมง เมื่อไปถึงบ้านเกาะเตียบ จะได้พบกับธรรมชาติที่สวยงามและวิถีชีวิตของชุมชนชาวประมงพื้นบ้านที่มีประมาณ 90 ครอบครัว ซึ่งก่อสร้างบ้านพักอยู่ตามแนวชายหาดที่ขาวสะอาด ส่วนในท้องทะเลเมื่อมองจากชายหาด ก็จะเห็นความสวยงามของเกาะแก่งน้อยใหญ่ เช่น เกาะเวียง และเกาะรัง ซึ่งเป็นเกาะที่ได้รับสัมปทานในการเก็บรังนกอีแอ่นเกาะพระ และเกาะเตียบ โดยมีเรือประมงพื้นบ้านจอดเต็มไปหมดนับร้อยลำ

คุณดำ ชัยวิสิทธิ์ หนุ่มวัย 36 ปี ประธานกลุ่มอนุรักษ์พันธุ์ปูม้าบ้านเกาะเตียบ (ธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบ) ซึ่งทั้งชื่อจริงและชื่อเล่นคือชื่อเดียวกัน เล่าให้สื่อมวลชนฟังว่า คำว่า "เกาะเตียบ" นั้น หมายถึง เกาะเล็กๆ ที่ลักษณะคล้ายตะปูเสียบลงไปในทะเล เดิมจึงเรียกว่า "เกาะเสียบ" จากนั้นจึงค่อยๆ เพี้ยนกลายเป็น "เกาะเตียบ" และกลายมาเป็นชื่อของชุมชนบ้านเกาะเตียบในที่สุด โดยเชื่อกันว่าเกาะเตียบดังกล่าวเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ประจำหมู่บ้าน ช่วงที่น้ำขึ้นเต็มฝั่งชาวประมงจะนำเรือไปเทียบเกาะเตียบก่อนออกเรือ และเมื่อนำเรือกลับเข้าฝั่ง

ประธานดำ เล่าต่อไปว่า เมื่อประมาณ 10 ปี ที่แล้ว ลุงจาง ฟุ้งเฟื่อง (ปัจจุบัน เสียชีวิตไปแล้ว) ที่ถือเป็นปราชญ์ชาวบ้านของชุมชนบ้านเกาะเตียบ เป็นผู้ริเริ่มจัดตั้งธนาคารปูม้าขึ้นอย่างจริงจัง เพื่อต้องการให้ปูม้ามีการขยายพันธุ์เพิ่มมากขึ้น โดยจะมีการคัดกรองปูม้าที่ถูกจับขึ้นมา เอาเฉพาะปูที่มีขนาดใหญ่เท่านั้น หากเป็นปูเล็กที่ยังไม่ได้ขนาดก็จะปล่อยกลับคืนสู่ท้องทะเลไป ไม่เหมือนสมัยก่อนที่จับขึ้นมาหมด ไม่ว่าปูขนาดเล็กหรือขนาดใหญ่ ส่วนปูม้าขนาดใหญ่ที่จับขึ้นมาหากเป็นปูแม่พันธุ์ก็จะนำไปไว้ในธนาคารปูม้า ซึ่งมีลักษณะคล้ายกระชังปลาในทะเล เพื่อให้มีการขยายพันธุ์เพิ่มมากขึ้น ซึ่งทุกๆ 3 วัน จะมีการตรวจสอบว่าปูม้าที่เพาะเลี้ยงไว้เพิ่มจำนวนขึ้นมากน้อยเพียงใด โดยสมาชิกของกลุ่มอนุรักษ์พันธุ์ปูม้าบ้านเกาะเตียบ ที่มีประมาณ 60 คน จะผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันออกไปตรวจสอบ

"นับตั้งแต่มีการจัดตั้งธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบขึ้นมา ชาวประมงสามารถจับปูม้าได้ทุกวัน เพราะเมื่อพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ปูม้าที่อยู่ในธนาคารมีการขยายพันธุ์ เราก็จะนำปูที่เกิดใหม่เหล่านั้นไปปล่อยลงสู่ทะเลเพื่อให้เจริญเติบโตตามธรรมชาติ ซึ่งปูม้าที่ชุมชนชาวประมงบ้านเกาะเตียบจับได้ จะมีขนาดใหญ่ ประมาณ 3 ตัว 1 กิโลกรัม หากนำไปขาย ก็อยู่ที่กิโลกรัมละ ประมาณ 100 บาท" คุณดำ กล่าว

ประธานดำ กล่าวว่า หลังมีการรวมกลุ่มตั้งธนาคารปูม้าได้ประมาณ 4 ปี กรมประมง และสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง วิทยาเขตชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ จึงเข้ามาให้การสนับสนุนเรื่องกระชังที่ใช้เพาะพันธุ์ปูม้าและด้านวิชาการ และเนื่องจากอาชีพประมงพื้นบ้านอย่างเดียวอาจไม่มั่นคงมากนัก จึงเริ่มมีการนำเอาเรื่องท่องเที่ยวเข้ามา เพื่อเป็นรายได้เสริมให้กับชุมชนด้วย โดยจะมีกิจกรรมพานักท่องเที่ยวลงเรือประมงพื้นบ้านล่องทะเลชมเกาะแก่งที่สวยงาม แล้วไปแวะ "กินปูม้านั่งห้อยขา" บนที่ทำการธนาคารปูม้า ซึ่งมีการจัดทำเป็นโต๊ะกระจก มองเห็นน้ำทะเลด้านล่าง โดยนักท่องเที่ยวจะต้องนั่งที่พื้น ซึ่งเจาะเป็นช่องสี่เหลี่ยม เพื่อให้ผู้ที่นั่งกินปูม้ารอบๆ โต๊ะสามารถห้อยขาลงไป

"นักท่องเที่ยวที่มาเยี่ยมธนาคารปูขณะนี้ยังมาในลักษณะกรุ๊ปทัวร์ ที่มาเช้า เย็นกลับ เพราะเรายังไม่มีที่พักไว้รองรับ แต่ในเร็วๆ นี้ องค์การบริหารส่วนตำบลปากคลอง ร่วมกับชุมชนบ้านเกาะเตียบ จะมีการทำที่พักในลักษณะโฮมสเตย์ไว้สำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการมาพักค้างคืนด้วย ซึ่งเรื่องนี้จำเป็นต้องค่อยเป็นค่อยไป รีบร้อนไม่ได้ สิ่งที่อยากฝากนักท่องเที่ยวที่จะเข้ามาเยี่ยมชมธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบก็คือ ขอให้หลีกเลี่ยงการนำอาหารบรรจุกล่องโฟมและน้ำดื่มบรรจุขวดแก้วเข้ามา เพื่อเป็นการรักษาสภาพแวดล้อมด้วย" คุณดำ กล่าวทิ้งท้าย

ลุงประสงค์ ขาวสอาด อายุ 54 ปี รองประธานกลุ่มอนุรักษ์พันธุ์ปูม้าบ้านเกาะเตียบ เปิดเผยว่า การทำธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบได้แนวคิดมาจากการไปดูงานโครงการหยุดร้อยคอยจับล้าน ซึ่งเป็นธนาคารปูแสม ที่จังหวัดตราด หลังจากนั้น ก็เริ่มมีการทำธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบ ดูแลโดยชุมชน แรกๆ ก็ยังไม่เป็นรูปเป็นร่างเหมือนในปัจจุบัน จนกระทั่ง ลุงจาง ฟุ้งเฟื่อง ปราชญ์ชาวบ้านในพื้นที่ ได้เข้ามาดูแลและบริหารธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบจนประสบผลสำเร็จ ได้รับการยอมรับทั้งในและต่างประเทศ แต่เมื่อลุงจางเสียชีวิต เมื่อ ปี 2558 จึงมีการเริ่มต้นธนาคารปูม้าด้วยการบริหารจัดการใหม่ โดยทำควบคู่กันไประหว่างบ้านปลา กับธนาคารปู เมื่อธนาคารปูประสบผลสำเร็จ จึงมีการต่อยอดด้วยการนำเรื่องการท่องเที่ยวโดยชุมชนเข้ามา เพื่อให้เป็นรายได้เสริมของชุมชน ซึ่งได้มีการหารือกับองค์การบริหารส่วนตำบลปากคลอง กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ก่อนมีการจัดตั้งกลุ่มอนุรักษ์พันธุ์ปูม้าบ้านเกาะเตียบขึ้นมา

"เมื่อก่อน การจับปูจะใช้เครื่องมือในลักษณะการทำลายล้าง ที่เรียกว่า ลอบปู ที่พื้นลอบมีตาถี่มาก ทำให้ทั้งปูเล็กที่ยังไม่ได้ขนาดและปูใหญ่ถูกจับขึ้นมาหมด ต่อมาจึงมีการเปลี่ยนพื้นลอบให้มีตาห่าง 2.5 เซนติเมตร เพื่อให้จับได้เฉพาะปูที่มีขนาดใหญ่เท่านั้น ส่วนปูที่ขนาดเล็กจะไม่ติดขึ้นมาด้วย ซึ่งหลังมีการเปลี่ยนแปลง ก็ทำให้มีปูม้าให้ชาวประมงจับได้ทุกวัน จนกล้าพูดได้ว่า ทะเลแถบนี้มีปูม้ามากที่สุดในประเทศไทย" ลุงประสงค์ กล่าวอย่างภาคภูมิใจ

ธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบ นอกจากจะถือเป็นความภาคภูมิใจของชุมชนบ้านเกาะเตียบและชาวชุมพรแล้ว ยังแสดงให้เห็นถึงการร่วมแรงร่วมใจกันของชาวบ้านในการนำเอาสิ่งที่ได้รับจากการเดินทางไปศึกษาดูงานมาประยุกต์เข้ากับภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อสงวนรักษาทรัพยากรในท้องถิ่นของตนเอาไว้ให้เป็นแหล่งทำมาหากินที่ยั่งยืนของชุมชนไปชั่วลูกชั่วหลาน

ผู้ที่ต้องการเดินทางไปเยี่ยมชมธนาคารปูม้าบ้านเกาะเตียบเป็นหมู่คณะ สามารถติดต่อล่วงหน้าไปก่อนทางโทรศัพท์ (090) 257-3513 และ (096) 061-5540 เพื่อให้กลุ่มอนุรักษ์พันธุ์ปูม้าบ้านเกาะเตียบได้จัดเตรียมเรือและปูม้าทะเลสดๆ ไว้รองรับ

หน้า 89