มติชนกรุ๊ป : หนังสือพิมพ์และนิตยสารในเครือมติชน

หน้าแรก

เลือกอ่านฉบับย้อนหลัง

วันที่ 01 กันยายน พ.ศ. 2559 ปีที่ 28 ฉบับที่ 630

กศน. ทั่วไทย

จิรวรรณ โรจนพรทิพย์

ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก พัฒนาคน สร้างอาชีพ จาก "งานศิลปะ"

ในสมัยโบราณ ศิลปินที่มีชื่อเสียงของไทยต่างได้รับการชุบเลี้ยงอย่างดีจากพระมหากษัตริย์ เกิดเป็นศิลปินประจำราชสำนักขึ้นมา และสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ "ช่างสิบหมู่" ประกอบด้วยงานช่างเขียน ช่างแกะ ช่างสลัก ช่างปั้น ช่างปูน ช่างรัก ช่างหุ่น ช่างบุ ช่างกลึง และช่างหล่อ ซึ่งกลายเป็นมรดกตกทอดทางวัฒนธรรมที่ล้ำค่าของแผ่นดินจนถึงทุกวันนี้

ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน

กาญจนาภิเษก (วิทยาลัยในวัง)

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระราชดำริเกี่ยวกับศิลปะโบราณ ที่มีอยู่ในพระบรมมหาราชวัง และตามสถานที่ทั่วไปว่า มีความจำเป็นอย่างยิ่ง ที่จะต้องมีการอนุรักษ์ ให้คงอยู่ต่อไป จึงทรงเห็นสมควร จัดให้มีการเรียนรู้ และการฝึกอบรมงานช่างฝีมือต่างๆ จนสามารถนำมาใช้ในงาน อนุรักษ์ศิลปะโบราณวัตถุได้ สำนักพระราชวัง ร่วมกับกระทรวงศึกษาธิการ จึงได้จัดตั้ง โรงเรียนช่างฝีมือในวังชาย (วิทยาลัยในวังชาย) ขึ้น ในพระบรมมหาราชวัง และเริ่มทำการเรียนการสอน ตั้งแต่ ปี 2532

ต่อมา ปี 2539 ได้มีการจัดตั้ง ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก (วิทยาลัยในวัง) ที่ขยายมาจากวิทยาลัยในวังชาย อันเป็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่งทรงห่วงใยการสืบสานงานช่างสิบหมู่ (ใช้กับวังและวัด) ที่ร่อยหรอหายาก

เนื่องในโอกาสเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงครองราชย์ครบ 50 ปี เมื่อ ปี 2538 ได้ขยายวิทยาลัยในวังออกมาอยู่ในที่ดิน เนื้อที่ 4 ไร่ ของสำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ ที่ตั้งอยู่ริมถนนศาลายา-บางภาษี ตำบลศาลายา อำเภอพุทธมณทล จังหวัดนครปฐม

ปัจจุบัน ครูผู้สอนของวิทยาลัยในวัง มี 3 ประเภท ได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิที่จบมาจากสถาบันการศึกษาที่มีชื่อเสียงโดยตรง ครูภูมิปัญญา ที่ทำเป็นอาชีพหรือมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับกันในวงกว้าง และวิทยากรที่เคยเป็นลูกศิษย์แล้วไปฝึกไปเรียนเพิ่มเติม โดยมีเป้าหมาย ต้องการให้นักศึกษาที่เข้ามาเรียนรู้กับวิทยาลัยในวังได้มีความเข้าใจทางด้านศิลปะในเชิงสร้างสรรค์ และมีงานอาชีพที่มั่นคง และสามารถพัฒนาคุณภาพชิ้นงานสู่ตลาดสากลได้ในอนาคต

ทำงานร่วมกับภาคีเครือข่าย

ปัจจุบัน วิทยาลัยในวัง ได้ทำงานร่วมกับภาคีเครือข่าย เช่น ทำงานวิชาการร่วมกับคณะวัฒนธรรมศาสตร์ และสถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เครือข่ายหน่วยงานภาครัฐและเอกชน เช่น ศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง กรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน โดยมีเป้าหมายนำศิลปะไปขัดเกลาจิตใจเด็กและเยาวชนที่ต้องคดี รวมทั้งจัดแสดงนิทรรศการผลงานศิลปะร่วมกับภาคีเครือข่ายประเภทวัด พิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผึ้ง ห้างสรรพสินค้าต่างๆ เป็นต้น

คุณวุฒิศักดิ์ ศรีเสมาเมือง ผู้อำนวยการ ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก (วิทยาลัยในวัง) สำนักงาน กศน. กล่าวว่า เมื่อเร็วๆ นี้ ศูนย์ได้ร่วมมือกับศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง กรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน เดอะศาลายามอลล์ จัดการแข่งขันทำอาหาร "เชฟกระทะเด็ก" เพื่อฝึกเยาวชนสู่เส้นทางอาชีพ

ทั้งนี้ ทางศูนย์และภาคีเครือข่ายต่างเล็งเห็นถึงความสำคัญของการฝึกฝนเด็กและเยาวชนของกรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน ให้เกิดทักษะวิชาชีพในการทำอาหาร เป็นประสบการณ์ที่ทรงคุณค่า เสริมสร้างความสามัคคีให้รู้จักการทำการเป็นหมู่คณะ ทั้งยังเป็นประโยชน์ต่อเยาวชนในการนำความรู้ ความสามารถ ไปประกอบอาชีพได้จริง และเพื่อเป็นเวทีให้เยาวชนได้แสดงออกในทางที่ถูกต้องอีกทางหนึ่งด้วย

สอนวิชาชีพช่างสิบหมู่

สืบสานบุราณศิลป์

ปัจจุบัน ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก (วิทยาลัยในวัง) สำนักงาน กศน. เปิดสอนวิชาชีพ ช่างสิบหมู่ หลักสูตร 800 ชั่วโมง (ประมาณ 8 เดือน) ได้แก่ หมู่ช่างเขียน (งานจิตรกรรมไทย) หมู่ช่างปั้น (งานปั้นปูนสด) หมู่ช่างหุ่น (หุ่นกระบอก หุ่นหัวโขน) หมู่ช่างลายรดน้ำ หมู่ช่างภัสตราภรณ์ และงานสดึงไหม ในราชสำนัก หมู่ช่างสลักกระดาษและหนังใหญ่

นอกจากนี้ ยังเปิดหลักสูตรระยะสั้น 40 ชั่วโมง ประมาณ 20-30 หลักสูตร รับสมัครตลอดปี เพื่อสอนวิชางานในวิถีชีวิตหญิงไทยในอดีต ประเภทงานเย็บ ปัก ถัก ร้อย อาหารขนม เครื่องสด เช่น วิชางานแกะโฟม งานจัดดอกไม้สด วิชาร้อยมาลัย เปิดการเรียนการสอนตั้งแต่วันจันทร์ถึงศุกร์ ปัจจุบัน เปิดรับนักศึกษาแบบ ไป-กลับ และขยายเครือข่ายการเรียนการสอนไปต่างจังหวัด ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ (ช่างบุดุน) นครสวรรค์ และยโสธร (จิตรกรรม)

เรียนต่อยอด

วิชางานจิตรกรรมไทย

ศิษย์รุ่นปัจจุบันที่สนใจเข้ามาเรียนรู้งานศิลปะกับวิทยาลัยในวัง ไม่ได้มีแค่เด็กรุ่นใหม่เท่านั้น แต่ยังมีครูศิลปะอีกจำนวนหนึ่งที่สนใจศึกษาเรียนรู้เพิ่มเติมด้านงานช่างสิบหมู่ ยกตัวอย่าง เช่น ครูนพพล โอฬาร ครูภูมิปัญญาไทย สาขาศิลปกรรมงานอนุรักษ์จิตรกรรมฝาผนัง สังกัดสำนักงานเลขาธิการ สภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ที่สมัครเข้ามาเรียนรู้ด้านงานจิตรกรรมไทยกับวิทยาลัยในวัง

ครูนพพล กล่าวว่า ปัจจุบันผมสอนงานศิลปะหลายแห่ง เช่น วัดยานนาวา สำนักส่งเสริมและฝึกอบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน และที่จังหวัดลพบุรี ผมสอนลูกศิษย์ให้เขียนภาพโดยใช้สีอะคริลิก หลักสูตรจิตรกรรมไทย ของวิทยาลัยในวัง สอนให้ผมเรียนรู้ลวดลายไทยโบราณและเรียนรู้เทคนิคการใช้สีฝุ่นจากธรรมชาติถึง 50 ชนิด เช่น ผงชาดแดงที่ทำจากยางไม้ สีเหลืองมาจากยางต้นรง สีดำมาจากเขม่าไฟ สีเขียวตังแช มาจากสนิมเขียว (เกิดจาก แผ่นทองแดงแช่อยู่ในกรดน้ำส้มสายชู) ฯลฯ นอกจากนี้ ภูมิปัญญาช่างศิลป์ไทยโบราณยังมีเทคนิคการผสมสีที่น่าทึ่ง ช่วยให้งานจิตรกรรมลายไทยมีเสน่ห์งดงามจับตามาถึงปัจจุบัน ยกตัวอย่าง เช่น นำสีเขียวตังแชผสมกับเขม่าดำจะได้สีเขียวใบเตย เป็นต้น

งานจิตรกรรมไทย ถูกผลิตด้วยความประณีตพิถีพิถันทุกขั้นตอน และมีอายุยาวนานนับร้อยปี เพราะช่างศิลป์จะใช้เมล็ดมะขามเปรี้ยวมาคั่วไฟจนสุก กะเทาะเปลือกและนำเมล็ดมะขามที่อยู่ภายในมาเคี่ยวไฟจนได้กาวธรรมชาตินำมาผสมกับดินสอพองสะตุ (ดินสอพองที่ผ่านการฆ่าเชื้อด้วยความร้อน จนได้เนื้อแป้งที่เนียนสะอาดมากกว่าดินสอพองทั่วไป) หลังจากนั้น จะนำกาวทาบนพื้นผิวกระดาษก่อนเขียนภาพสีฝุ่น เมื่อเขียนภาพเสร็จจะใช้หอยเบี้ยกดบนภาพสีฝุ่น เพื่อให้สีติดแน่นลงในเนื้อกระดาษ คุณครูนพพล กล่าวว่า งานจิตรกรรมนับเป็นมรดกทางศิลปกรรมที่มีคุณค่ายิ่งแขนงหนึ่งของไทย อยากฝากให้คนไทยร่วมมือกันอนุรักษ์และสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมอันทรงคุณค่านี้ให้คงอยู่สืบไป

คนรักศิลปะเรียนฟรี

ปัจจุบัน ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก (วิทยาลัยในวัง) เปิดโอกาสให้คนไทยทั่วประเทศที่สนใจเรียนรู้ด้านงานศิลปะ ขอเพียงมีใจรักและมีความขยัน สามารถสมัครเรียนได้ฟรี ไม่เสียค่าใช้จ่าย

ผู้สนใจสามารถสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมที่ กลุ่มส่งเสริมปฏิบัติการ ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนกาญจนาภิเษก (วิทยาลัยในวัง) เลขที่ 301 ตำบลศาลายา อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม โทร. (02) 431-3623 ต่อ 12 และ (087) 097-8898

หน้า 97