มติชนกรุ๊ป : หนังสือพิมพ์และนิตยสารในเครือมติชน

หน้าแรก

เลือกอ่านฉบับย้อนหลัง

วันที่ 01 พฤษภาคม พ.ศ. 2545 ปีที่ 14 ฉบับที่ 286

เทคโนโลยีการประมง

ที่มา : ส่วนวิจัยอุตสาหกรรมแห่งชาติและสัตว์ป่า กรมป่าไม้

การเพาะเลี้ยงกบทูด หรือกบภูเขา หรือเขียดแลว

กบทูด หรือ กบภูเขา หรือ เขียดแลว (Rana blythii) ปัจจุบันตามธรรมชาติมีปริมาณลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว เนื่องจากธรรมชาติอันเป็นที่อยู่อาศัยของมันถูกทำลาย รวมถึงการถูกมนุษย์จับมาเป็นอาหาร ดังนั้น การเพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์กบทูด นอกจากจะเป็นแนวทางหนึ่งในการอนุรักษ์แล้ว ยังจะเป็นการเสริมแหล่งอาหารประเภทโปรตีนให้แก่ผู้บริโภคได้อีกด้วย

ในการเพาะเลี้ยงกบทูดนั้น หากมีความสนใจและใส่ใจศึกษาอย่างจริงจัง มีความเป็นไปได้ที่ผู้เพาะเลี้ยงจะสามารถเพาะเลี้ยง และขยายพันธุ์จนเป็นสัตว์เศรษฐกิจได้ดังเช่นกบชนิดอื่น ๆ ที่ดำเนินการกันมาจนประสบความสำเร็จ

กบทูด เป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกประจำถิ่นของไทย เป็นกบขนาดใหญ่อันดับสองของโลก มีการกระจายพันธุ์ในแถบจังหวัดแม่ฮ่องสอน และตามแนวเทือกเขาตะนาวศรี ทางทิศตะวันตกต่อกับพม่า

ธรรมชาติของกบทูด เป็นกบขนาดใหญ่ที่สุดที่พบในประเทศไทย มีการเรียกชื่อกบชนิดนี้แตกต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่ อาทิ เขียดแลว (ภาคเหนือ) กบเบตง (ภาคใต้) กบทูดมักกระจายพันธุ์อยู่ตามลำห้วยลำธารที่มีน้ำไหลบริเวณภูเขาสูงในประเทศไทย แถบเทือกเขาตะนาวศรี ตั้งแต่ภาคเหนือเรื่อยไปจรดภาคใต้ จังหวัดที่พบมาก ได้แก่ กาญจนบุรี ยะลา แม่ฮ่องสอน และตาก เรามักพบกบทูดนอนหมอบอยู่ตามแอ่งหินริมลำธาร ตามพื้นน้ำริมน้ำที่มีความชื้นสูง และตามกอพืชที่มีน้ำขังแฉะ

ลักษณะของกบทูด

มีปลายปากเรียวแหลมจนเห็นได้ชัด ส่วนลำตัว อ้วนใหญ่ ผิวเป็นตุ่มเล็ก ๆ ไม่สะดุดตาดูคล้ายเป็นผิวหนังเรียบ เมื่อโตเต็มที่ลำตัวจะมีสีน้ำตาลแดง ริมฝีปากดำ มีขีดดำจากท้ายตาลากมาจนถึงเหนือวงแก้วหู บริเวณสีข้างอาจมีลาย หรือจุดสีดำ น้ำตาลเข้ม ส่วนขามีลายเข้มคาด เป็นระยะ ๆ นอกจากนี้ ยังพบว่ามันสามารถปรับเปลี่ยนสีผิวไปตามที่อยู่อาศัย เช่น ลำตัวของมันจะมีสีน้ำตาลแดงเมื่ออาศัยอยู่ตามพงหญ้าแห้ง หรือมีสีดำเมื่อหลบซ่อนอยู่ในโพรงไม้ กบทูดเป็นสัตว์ที่มีนิสัยหากินตอนกลางคืน ชอบสภาพอากาศค่อนข้างเย็น เวลากลางวันมักหลบซ่อนอยู่ตามที่มืดทึบ เช่น โพรงไม้ หลุม พงหญ้า บริเวณเหล่านี้ล้วนมีสภาพชุ่มชื้นอยู่ตลอดเวลา เนื่องจากกบทูดไม่สามารถอาศัยอยู่ในที่แห้งแล้งหรือร้อนจัดได้นาน เพราะสภาพเช่นนี้จะทำให้ผิวหนังของมันแห้ง อาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้

ความแตกต่างเพศผู้เพศเมีย สามารถดูได้จากระยะห่างระหว่างตากับวงแก้วหู ตัวผู้จะมีระยะห่างดังกล่าวนี้ยาวกว่าตัวเมีย นอกจากนี้ ยังสังเกตได้จากเขี้ยว ซึ่งตัวผู้จะเห็นได้เด่นชัดมากกว่าตัวเมียที่มีลักษณะคล้ายตุ่มเล็ก ๆ และโดยส่วนใหญ่แล้ว กบทูดตัวผู้จะมีขนาดใหญ่กว่าตัวเมีย

การผสมพันธุ์

ช่วงฤดูผสมพันธุ์ของกบทูดอยู่ระหว่างเดือนมกราคม-มีนาคม เมื่อช่วงฤดูวางไข่ กบทูดตัวผู้จะขุดหลุมสำหรับตัวเมียวางไข่ เวลาผสมพันธุ์ตัวผู้ลงไปอยู่ในหลุมที่มันขุด แล้วจะส่งเสียงร้องเรียกตัวเมีย ตัวเมียที่พร้อมผสมพันธุ์ก็จะลงไปในหลุมนั้น หลังจากผสมพันธุ์เสร็จ ตัวผู้และตัวเมียจะช่วยกันกลบหลุมไข่ ซึ่งมีลักษณะเป็นกองหินนูนขึ้นมา ทั้งตัวเมียและตัวผู้จะผลัดกันเฝ้าหลุมไข่พร้อมกับออกหาอาหาร

การเพาะเลี้ยงกบทูดที่กระทำกันนั้น ปล่อยให้กบผสมพันธุ์กันเองตามธรรมชาติ กบทูดที่พร้อมผสมพันธุ์มีอายุตั้งแต่ 2 ปีขึ้นไป น้ำหนักตัวโดยเฉลี่ย ประมาณ 250 กรัม โดยกบทูดตัวผู้ 1 ตัว สามารถผสมพันธุ์กับกบตัวเมียได้ 1-3 ตัว การปล่อยกบทูดพ่อแม่พันธุ์ลงเลี้ยงในบ่อเพาะพันธุ์มักปล่อยในจำนวน 100 ตัว ต่อบ่อ มีอัตราส่วนเพศผู้ต่อเพศเมีย 1 : 2

ลักษณะการเพาะเลี้ยง

เนื่องจากกบชนิดนี้มีธรรมชาติของความเป็นสัตว์ป่า การทำบ่อเพาะพันธุ์จึงต้องตกแต่งให้มีสภาพคล้ายคลึงกับธรรมชาติมากที่สุด แตกต่างจากกบชนิดอื่นที่สามารถเพาะเลี้ยงในบ่อซีเมนต์ธรรมดาได้

ในที่นี้จะขอยกตัวอย่างบ่อเพาะพันธุ์กบทูดของสถานีประมงน้ำจืดจังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งถือได้ว่าเป็นอีกหน่วยงานหนึ่งที่ค่อนข้างประสบความสำเร็จในการเพาะเลี้ยงกบชนิดนี้ บ่อเพาะพันธุ์ดังกล่าวมีขนาด 50 ตารางเมตร ด้านบนของบ่อทำเป็นโครงล้อมด้วยตาข่ายทั้งด้านบนและด้านข้าง มีประตูปิดเปิดด้านหน้า ภายในบ่อทำเป็นสวนหย่อม มีการปลูกต้นไม้และวางตอไม้บางจุดเพื่อเป็นที่หลบซ่อนของกบทูด อีกทั้งมีการจำลองลำธารไว้กลางบ่อโดยโรยกรวดก้อนเล็กหนา 10-15 เซนติเมตร ติดตั้งที่ควบคุมการปิดเปิดน้ำไว้ด้านหน้าบ่อ ส่วนท้ายบ่อจะมีท่อปล่อยน้ำทิ้งที่มีตะแกรงสวมอยู่ ระดับน้ำในบ่อควรลึกประมาณ 5-10 เซนติเมตร

นอกจากนี้ ยังมีการติดตั้งสปริงเกลอร์ไว้สูงระดับศีรษะ สำหรับพ่นน้ำเพื่อสร้างความชื้นอยู่ตลอดเวลา สปริงเกลอร์นี้อาจเปิดใช้เฉพาะในฤดูร้อนที่อากาศค่อนข้างแห้งแล้งอันจะเป็นการสร้างความชุ่มชื้นภายในบ่อให้มีอยู่ตลอดเวลา

การให้อาหาร

การให้อาหารกบทูดมักให้ในตอนกลางคืน เพราะกบชนิดนี้มีนิสัยออกหากินตอนกลางคืน และอาหารที่ให้ต้องเป็นสิ่งมีชีวิต มีการเคลื่อนไหว เรื่องนี้ถือเป็นปัญหาหนึ่งสำหรับผู้เพาะเลี้ยง คือ พฤติกรรมของกบทูดจะกินเฉพาะสิ่งมีชีวิตเท่านั้น ถ้าอาหารเก่าหรือไม่เคลื่อนไหวจะไม่ยอมกิน โดยอาหารที่ใช้เลี้ยงมักเป็นจำพวกหนอน ไส้เดือน แมลงต่าง ๆ ลูกปลา และหอย ใส่ในกระบะนำไปวางไว้ในบ่อ

ปัญหาเรื่องการให้อาหารนี้ เท่าที่พบมีการแก้ปัญหาในสองลักษณะ คือการติดตั้งไฟไว้ระดับต่ำภายในบ่อ และเปิดไฟเมื่อถึงเวลากลางคืน ไว้สำหรับล่อแมลง ซึ่งแมลงส่วนหนึ่งจะเข้ามาเล่นไฟและกลายเป็นอาหารของกบทูดได้ หรืออีกลักษณะหนึ่งก็คือด้วยการเพาะพันธุ์ หนอนหรือแมลงสำหรับใช้เลี้ยงกบขึ้นมาเองโดยที่ปฏิบัติกันอยู่ คือการเพาะเลี้ยงหนอนเลี้ยงนก หรือ Meal Worm นำหนอนที่เพาะได้มาใส่ถาดไปวางไว้ในบ่อ หมั่นคอยตรวจตราปริมาณอาหาร เมื่อหมดจึงค่อยเติมหนอนชุดใหม่ลงไป พร้อมทั้งทำความสะอาดถาดอาหารสัปดาห์ละครั้ง

ลักษณะไข่และหลุมไข่ของกบทูด

ไข่ของกบทูดเป็นไข่จมไม่ติดวัสดุ มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 2.54 มิลลิเมตร เมื่อดูดซับน้ำจะมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 4.08 มิลลิเมตร จำนวนไข่ในแต่ละแม่พันธุ์ขึ้นอยู่กับขนาดตัว และน้ำหนัก ซึ่งมีตั้งแต่ 500 ถึง 2,000 ฟอง

ส่วนหลุมไข่จะกว้างประมาณ 30 เซนติเมตร เมื่อผสมพันธุ์เสร็จและมีการกลบหลุมไข่เรียบร้อยแล้ว หลุมจะนูนขึ้นมาดูคล้ายกองหิน ปริมาณของหลุมไข่ที่พบในบ่อ จะมีมากเท่าไหร่ขึ้นอยู่กับความพร้อม และความสมบูรณ์เพศของกบ สภาพอากาศที่เหมาะสม ส่วนใหญ่แล้วอุณหภูมิของอากาศค่อนข้างต่ำ

การรวบรวมไข่ภายในบ่อเพาะพันธุ์

วิธีการเก็บไข่ในบ่อเพาะเพื่อนำขึ้นมาเพาะฟักในสถานที่จัดไว้ มักรวบรวมไข่ในตอนเช้า โดยใช้มุ้งสีฟ้าทำเป็นถุงล้อม บริเวณหลุมไข่ด้านล่าง ดักการไหลของน้ำให้ผ่านหลุมไข่แล้วค่อย ๆ นำก้อนกรวดออกจากหลุม เพื่อให้ไข่ลอยกระจายขึ้นมาตามกระแสน้ำที่ไหลผ่านเข้าไปยังถุงรองรับไข่นั้นแล้วจึงย้ายไข่ลงอ่างกลมทำเช่นนี้ไปเรื่อย ๆ จนกระทั่งไม่พบไข่ นำไข่ที่รวบรวมได้มาทำความสะอาดด้วยน้ำ ประมาณ 3-4 ครั้ง แล้วแช่ด้วยน้ำยาเมทิลีนบูล ความเข้มข้น 0.1 ppm. นาน 5 นาที ล้างไข่อีกครั้งหนึ่งจึงนำไข่ไปเพาะฟักต่อไป

การเพาะฟักไข่

นำไข่ที่ทำความสะอาดเรียบร้อยแล้ว ไปเพาะฟักในตู้กระจกหรือขวดใสที่เตรียมน้ำให้มีระดับความลึก 10-15 เซนติเมตร โรยไข่ให้กระจายทั่วทั้งภาชนะนั้น พร้อมกับติดตั้งปั๊มอากาศและปรับระดับความแรงของลมให้เหมาะสม เพื่อป้องกันการรวมเป็นกระจุกของไข่ ซึ่งจะทำให้เปอร์เซ็นต์การฟักไข่ต่ำลง อีกทั้งคอยถ่ายเทน้ำ พร้อมดูดตะกอนทิ้ง ประมาณ 1 ใน 3 แล้วเติมน้ำสะอาดให้ได้ระดับเดิมในช่วงเช้าและเย็น

การเติมน้ำใหม่ลงไปต้องให้อุณหภูมิของน้ำในภาชนะเพาะฟักกับน้ำที่ใช้เติมมีอุณหภูมิเท่ากัน ระยะเวลาในการฟักขึ้นอยู่กับอุณหภูมิของน้ำถ้าน้ำมีอุณหภูมิต่ำกว่า 18 องศาเซลเซียส ระยะเวลาการฟักประมาณ 9-10 วัน ถ้าอุณหภูมิสูงกว่า 20 องศาเซลเซียส จะใช้เวลาฟักประมาณ 7-9 วัน

การอนุบาลลูกอ๊อด แบ่งเป็นระยะ ดังต่อไปนี้

ระยะที่ 1 หลังจากไข่ฟักออกเป็นตัว ให้นำไปอนุบาลในตู้กระจกหรือภาชนะใส เติมน้ำสูงประมาณ 10-15 เซนติเมตร เปลี่ยนถ่ายน้ำทุกวัน พร้อมกับติดตั้งปั๊มอากาศ การอนุบาลลูกอ๊อดระยะนี้ใช้เวลาประมาณ 5-7 วัน โดยให้อาหารที่เป็นไข่ตุ๋น ผัดกาดขาวต้ม และไรแดง ลูกอ๊อด กบทูดระยะนี้ปากจะมีการเจริญพัฒนาจนใช้งานได้ดี มีจุดสีดำเพิ่มมากขึ้น ขนาดเฉลี่ย 11.81 มิลลิเมตร

ระยะที่ 2 เมื่อลูกอ๊อดมีอายุ 5-7 วัน ให้ย้ายไปอนุบาลในบ่อซีเมนต์ ขนาด 2-4 ตารางเมตร มีระดับน้ำสูงประมาณ 10-15 เซนติเมตร และสร้างระบบการไหลเวียนของน้ำให้มีอยู่ตลอดเวลาด้วยการพ่นน้ำและติดตั้งปั๊มอากาศ อาหารที่ใช้เลี้ยงลูกอ๊อดระยะนี้ คือ อาหารลูกปลาเล็กพิเศษ ชนิดผสมน้ำแล้วปั้นเป็นก้อนวางบริเวณมุมบ่อ (อาหารนี้สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายอาหารสัตว์น้ำทั่วไป) เพราะลูกอ๊อดกบทูดระยะนี้มักเคลื่อนไหวอยู่บริเวณพื้นบ่อ และจะอนุบาลไปจนถึงเมื่อลูกอ๊อดมีอายุได้ 47 วัน

ในระหว่างระยะเวลาดังกล่าว ลูกอ๊อดจะมีการเจริญเติบโต ดังนี้

ลูกอ๊อด อายุ 10 วัน ขนาด 13.81 มิลลิเมตร ส่วนของขาหลังเริ่มมีการเจริญพัฒนาขึ้นมาเป็นตุ่มอยู่ภายในเยื่อหุ้ม

ลูกอ๊อด อายุ 14 วัน ขนาด 16.79 มิลลิเมตร มีส่วนพัฒนาเพิ่มมากขึ้นจากเดิม ขาหลังมีการพัฒนาขนาดใหญ่ขึ้น และมีปริมาณของจุดสีเพิ่มมากขึ้นกว่าเดิม

ลูกอ๊อด อายุ 18 วัน ขนาด 22.63 มิลลิเมตร จะเริ่มมีการเจริญพัฒนาของนิ้วขึ้นมา จุดสีเพิ่มขึ้นอีกมากบนหัวและบนหลัง

ลูกอ๊อด อายุ 23 วัน ขนาด 23.58 มิลลิเมตร ส่วนของขาหลังพัฒนามากขึ้น มีการเจริญเติบโตมากแต่ใช้การไม่ได้ จุดสีมีปริมาณเพิ่มมากขึ้นกว่าเดิมส่วนของขาหน้าเริ่มมีการพัฒนาขึ้นมา

ลูกอ๊อด อายุ 28 วัน ขนาด 24.35 มิลลิเมตร นิ้วที่ขาหลังพัฒนาเพิ่มมากขึ้น กระดูกท่อนบนเริ่มขยับงอได้ ขาหน้ามีการเจริญพัฒนาขึ้นมากกว่าเดิม

ลูกอ๊อด อายุ 32 วัน ขนาด 28.16 มิลลิเมตร ขาหลังเจริญพัฒนาเพิ่มขึ้นมาจนกระทั่งสามารถเคลื่อนที่ใช้งานได้ และขาหน้าก็มีการเจริญพัฒนาไปจากเดิม สามารถมองเห็นขาหน้าท่อนบนว่ามีการพัฒนาขึ้นมาจนแยกเป็นเอกเทศ

ลูกอ๊อด อายุ 38 วัน ขนาด 29.10 มิลลิเมตร ส่วนของขาหน้าที่อยู่ใต้คาง เริ่มมีการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม เริ่มมีการพัฒนาของกระดูกท่อนล่างและนิ้วขึ้นมา

ลูกอ๊อด อายุ 40 วัน ขนาด 27.60 มิลลิเมตร ส่วนขาหน้ามีการเจริญของนิ้วจนครบจำนวนและเกือบใช้งานได้แล้ว ส่วนของหางเริ่มจะหดสั้นลงเมื่อเทียบอัตราส่วนระหว่าง ลำตัวกับส่วนหาง

ลูกอ๊อด อายุ 47 วัน ขนาด 17.02 มิลลิเมตร มีส่วนต่าง ๆ ที่เจริญพัฒนาขึ้นมาจนมีลักษณะต่าง ๆ เกือบเหมือนตัวเต็มวัย ขาหน้า และขาหลังใช้งานได้ดี ส่วนของหางหดสั้นเข้า จุดสีก็คล้ายกับตัวเต็มวัย

ระยะที่ 3 กลายเป็นลูกกบทูด มีอายุได้ 52 วัน ลักษณะภายนอกต่าง ๆ เหมือนกับกบทูดตัวโตเต็มวัย เริ่มขึ้นมาอาศัยอยู่บนบก ระยะนี้ถือว่าเป็นระยะวิกฤติสำหรับการอนุบาลลูกอ๊อดกบทูด ต้องคอยหมั่นสังเกตตลอดเวลา เนื่องจากเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงของระบบหายใจ โดยเหงือกจะหดหายไป และหายใจด้วยปอดแทน ดังนั้น จึงต้องใช้ก้อนกรวดเล็ก ๆ โรยปูพื้นบ่อตามแนวขอบบ่อทั้งสี่ด้านให้สูงกว่าระดับน้ำเล็กน้อย เพื่อให้ลูกกบทูดขึ้นฝั่งมาอาศัยก่อนจะขึ้นบก หากไม่ทำเช่นนั้นแล้วลูกกบอาจจมน้ำตายได้

เมื่อลูกอ๊อดกลายเป็นลูกกบแล้ว (รวมระยะตั้งแต่เป็นไข่กบจนเป็นลูกกบนั้นเป็นเวลาประมาณ 60 วัน) ให้รวบรวมลูกกบที่ขึ้นฝั่ง มาอนุบาลในบ่อ ขนาด 2-4 ตารางเมตร โดยปูพื้นบ่อด้วยก้อนกรวดเล็ก ๆ หรือทรายหยาบ ให้ความชุ่มชื้นตลอดเวลา อย่าให้น้ำท่วมก้อนกรวดเพราะจะทำให้ลูกกบจมน้ำตาย การอนุบาลลูกกบระยะนี้ต้องมีการคัดขนาดเลี้ยงลูกกบที่มีขนาดใกล้เคียงกันไว้ในบ่อเดียวกัน หากคละขนาดที่ต่างกันไปลูกกบจะกินกันเอง

อาหารที่ใช้เลี้ยงลูกกบระยะนี้ ได้แก่ หนอน ปลวก ผสมกับอาหารปลาดุกเล็กพิเศษ โดยใส่อาหารลงในกระบะวางไว้ขอบบ่อ ใช้เวลาอนุบาล ประมาณ 30-60 วัน ตามความสมบูรณ์ และแข็งแรงของลูกกบ ซึ่งจะมีขนาด 4.27 เซนติเมตร น้ำหนัก 2.02 กรัม จากนั้น จึงปล่อยลงบ่อเพาะเลี้ยงกบใหญ่ต่อไป

ตลาด

ราคาการซื้อขายกบทูดในท้องตลาดเท่าที่สำรวจพบอยู่ในระดับกิโลกรัมละ 100-250 บาท แตกต่างกันไปตามแต่ละพื้นที่

ข้อควรคิดในการเลี้ยงกบทูด

เท่าที่พบมักมีปัญหาเรื่องแมลงต่าง ๆ มากินลูกอ๊อด และในระยะที่ลูกกบจะเริ่มขึ้นฝั่ง มักพบปัญหาลูกกบจมน้ำตาย เป็นเหตุให้อัตราการรอดลดน้อยลง ปัญหาที่สำคัญอีกข้อหนึ่งที่ค่อนข้างสร้างความลำบากใจและยุ่งยากแก่ผู้เพาะเลี้ยงก็คือ กบทูดจะกินอาหาร เฉพาะสิ่งมีชีวิตเท่านั้นหากอาหารเก่าหรือไม่เคลื่อนไหว มันจะไม่ยอมกินอาหารทำให้การเจริญเติบโตช้ากว่ากบชนิดอื่น ๆ วิธีแก้ปัญหาก็เช่นเดียวกับกบชนิดอื่น ๆ ที่สามารถแก้ได้สำเร็จคือ ต้องค่อย ๆ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินของกบทูดเป็นรุ่น ๆ ไปอย่างต่อเนื่อง การกระทำเช่นนี้ต้องอาศัยเวลาสักระยะหนึ่ง (ขณะนี้อยู่ในขั้นตอนของการศึกษา) ซึ่งอาจทำให้ผู้เพาะเลี้ยงเกิดความท้อแท้และเลิกล้มไปในที่สุด การเพาะเลี้ยงกบทูดในเชิงเศรษฐกิจ อาจต้องอาศัยเวลาสักระยะ ผู้เลี้ยงจึงต้องมีความมุ่งมั่นและอดทนในระยะเริ่มแรกที่ต้องพยายามเพาะเลี้ยงกบทูดอย่างเป็นวงจร สร้างพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ที่ผลิตลูกกบได้อย่างสมบูรณ์และเลี้ยงลูกกบเหล่านั้นเป็นพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ไปอย่างต่อเนื่องรุ่นแล้วรุ่นเล่า พร้อมกับปรับพฤติกรรมการกินของกบทูดไปพร้อม ๆ กัน ซึ่งหากสามารถเพาะเลี้ยงจนอยู่ตัว ดังเช่น กบนาหรือกบบูลฟร็อก แล้วผลผลิตกบทูดที่ได้ย่อมสร้างกำไรมหาศาลแก่ผู้เพาะเลี้ยงอย่างแน่นอน

หน้า 102